Mat på bordet?

Dagens innlegg i Strilen (kjem i Nordhordland på laurdag).

”Noe av det som imponerte meg mest under familieferien til Norge denne sommeren, var hvordan norske bønder har lykkes under utfordrende omstendigheter. I den fantastiske utsikten fra fjordene kunne familien min og jeg se hvordan jorden har blitt dyrket i landskap ulikt noe vi har sett før.”

– Bill Gates på Noregsferie sommaren 2013 (Dagens Næringsliv 02.09.2013)

Ønskjer du å oppleve det same? Eller ønskjer du eit landskap dominert av kratt og skog?

Dei blå partia ønskjer blant anna å effektivisere landbruket ved å ha større enkeltbruk og samdrifter og dermed ha større produksjon på kvart gardsbruk. I dei sentrale jordbruksområda i Trøndelag, på Jæren og på flatbygdene på Austlandet er hovudsakleg den dyrka jorda samla utanfor fjøsdøra og det er dermed mange store bruk og enklare og billigare å drive jorda.

Den Vestlandske topografien gjer det slik at ein har mange små jordlappar for å få den same mengda med fôr som det ein gjer på gjerne ein i dei sentrale områda.

På denne kanten av landet lever me mellom fjord og fjell og dersom ein vert pressa til å drive større og auke matproduksjonen ved å fjerne kvotetak og konsesjonsgrenser, slik som Høgre og FrP ønskjer, risikerer ein at det vert slutt på mjølkeproduksjonen i Nordhordland og landbruket vert sentralisert. Alle dei små jordlappane og alle dei bratte areala som no vert stelt slik at me har eit flott kulturlandskap å sjå på ender opp med å gro att. Buskar og kratt veks opp til skog, det biologiske mangfaldet vert mindre og mange arbeidsplassar går tapt. Dette gjeld ikkje berre bøndene, men og alle arbeidsplassar i tilknytning til landbruket. Den norske matproduksjonen og landbruket gjev blant anna 90.000 arbeidsplassar for bønder og foredlingsindustri. Samstundes er kvar tiande bedrift i Noreg ei landbruksbedrift.

Vestlandet som kulturlandskap vil etterkvart vere eit mindre attraktivt område for turistane og. Slike kommentarar, som den frå Bill Gates vil me ikkje lenger kunne lese.

Sjølvforsyninga av mat vert redusert for kvart gardsbruk som vert lagt ned. Med stadig aukande folkevekst i verda er det ikkje sjølvsagt at me kan importere all maten frå andre land. Er det riktig at me, i eit så rikt land som Noreg, skal ete opp maten til dei som er fattige og ikkje kan ”fråtse” i alle godene som me har? Bør me ikkje klare å produsere vår eigen mat? Det er kun 3% av det totale arealet vårt som vert nytta til dyrka jord. Sidan 90-talet har eit dyrkbart areal tilsvarande 2100 fotballbaner forsvunne. I Noreg produserer me kun halvparten av maten me treng sjølv, og dette er inkludert fisk.

Gjennom FN-konvensjonen har kvar stat forplikta seg til å sørge for matsikkerheit for sine innbyggjarar. Dersom det vert knapphet på mat i verda vil dei fleste landa innføre eksportforbod og sørge for sitt eige folk.

Landbruket er avhengig av importvern for å sikre matproduksjon i alle delar av landet, ivareta sjølvforsyning og nasjonal matvareberedskap. Kostnadsnivået i Noreg er svært høgt, det er små areal og kort vekstsesong som resulterer i at det er dyrare å produsere mat i Noreg enn i dei fleste andre land. Bøndene er avhengige av ei stønad frå statsbudsjettet skal dei kunne klare å produsere mat i dag slik at Noreg kan vere mest mogeleg sjølvforsynte med mat. Dersom H og FrP kjem til makta risikerer bøndene å gå ned 50-100.000,- kroner i årsinntekt. Dei færraste ønskjer vel å gå ned i løn?

I Noreg vert maten fulgt heile vegen frå bonden, til slakteriet og fabrikken , i butikken og til kjøkkenbordet vårt. Den norske maten er GMO-fri, utan vekstfremjande hormon og Noreg er på verdstoppen i mattryggleik.

Ein må og hugse på at det er dyr ein driv med og ein kan ikkje effektivisere i det uendelege. Eit industrilandbruk er ikkje ønskjeleg med tanke på dyrevelferd. Produksjon fordelt på små- og mellomstore gardar gjev betre dyrehelse ved meir kontakt med dyra og eit lågare smittepress for husdyrsjukdommar.

Det er no ein gong slik at ein kan ikkje ete korkje pengar eller olje!

Godt val!

Jan Magne Keilegavlen

Fungerande leiar, Austrheim/Lindås bondelag